Spadki / Odtworzenie testamentu własnoręcznego
Czasami zdarza się, że utracimy dokument testamentu, nie oznacza to jednak, że testament zniszczony albo zagubiony nie może stanowić podstawy dziedziczenia.
W orzecznictwie sądowym jest powszechnie przyjęte, że podstawę dziedziczenia może stanowić testament własnoręczny, który zaginął. W takim przypadku, tj. w razie zaginięcia lub zniszczenia testamentu jego treść oraz fakt sporządzenia we właściwej formie można ustalać za pomocą wszelkich dopuszczalnych środków dowodowych.
Warto powołać się w tym miejscu na Uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1987 r. (III CZP 25/87), zgodnie z którą: „treść zaginionego testamentu własnoręcznego oraz fakt sporządzenia tego testamentu w przepisanej formie ustala - na podstawie wszelkich środków dowodowych - sąd spadku, jako przesłankę rozstrzygnięcia o dziedziczeniu, w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku albo w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku”. W uzasadnieniu powołanej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że „testament traci skuteczność z chwilą odwołania go - wyraźnie lub w sposób dorozumiany (art. 946, 947 k.c.) - przez testatora (art. 943 k.c.). Dlatego, nie będąc odwołaniem - zarówno zagubienie, jak i samowolne zniszczenie go przez osobę trzecią - nie prowadzi do pozbawienia testamentu własnoręcznego skuteczności prawnej. Zajście takiego zdarzenia aktualizuje więc tylko potrzebę odtworzenia formy i ustalenia treści zagubionego (samowolnie zniszczonego przez osobę trzecią) testamentu własnoręcznego. Testament sporządzony w tej formie ma charakter dokumentu prywatnego (art. 245 k.p.c.). Toteż, w braku ograniczeń w tym względzie, dopuszczalne jest wykazywanie za pomocą wszelkich środków dowodowych (nie wyłączając dowodu z zeznań świadków oraz z przesłuchania stron) faktu sporządzenia testamentu własnoręcznego w przepisanej formie oraz jego treści (art. 246 k.p.c.)”.
Odtwarzanie treści testamentu w postępowaniu sądowym dotyczy oczywiście tylko testamentów własnoręcznych. Testament notarialny nie może ulec zniszczeniu, ani zagubieniu, bowiem otrzymujemy jedynie wypis aktu, którego oryginał znajduje się u notariusza i w każdej chwili możemy otrzymać kolejny.
Uwaga! Należy odróżnić przypadkowe zniszczenie lub zagubienie testamentu od jego świadomego zniszczenia przez spadkodawcę – w tym drugim przypadku zniszczony testament nie może stanowić podstawy dziedziczenia, bowiem zniszczenie jest równoznaczne z jego odwołaniem.